Groote oorlog in Groot Herk
Het ‘Nieuws der Week’, een lokaal weekblad dat tussen 1900 en 1969 verscheen, was zeker in de beginjaren van de Eerste Wereldoorlog de voornaamste bron van informatie voor de Herkenaar. Vanaf 1913 verschenen er al artikels die de nakende oorlog aankondigden. Begin januari 1914 lezen we in het NdW over zware overstromingen en de felle winter:
“Van overal worden er overstromingen gemeld. Ook hier staan talrijke weiden en beemden onder water als nooit gezien geweest is. De bewoners van het huis gekend onder de naam van “De Kluis” hebben voor ‘t water moeten vluchten. De stallen liepen onder en de woning was erg bedreigd.”
Het tramverkeer tussen Herk en Sint-Truiden werd ten gevolge van het regenweer onderbroken. Een week later lezen we dat het wintert in “Herck-de-Stad”.
Ouden van dagen herinneren zich niet ooit getuigen te zijn geweest van zulke overstromingen als thans. Bijna al de beemden gelegen langs de rivier de Herck, staan onder water en vormen nu een onafzienlijke ijsspiegel. ‘t Werd eene gewoonte te beweren: ‘t vriest niet meer zoo hard als vroeger. Of dit gezegden dezen winter nog toepasselijk is, valt wel te betwijfelen. Daarbij, de barometer belooft tot nog toe geene verzachting van luchtgesteldheid.
In het nummer 12 van dat jaar verschijnt er op 21 maart:
“Wat brengt ons Morgen? Wederom woeit een hevige oorlogswind over Europa heen. (…)Rusland heeft onlangs militaire plannen beraamd, waardoor zijn leger op drie jaren tijds met 408.000 man zou versterkt worden. Onmiddellijk hieven al de Duitsche dagbladen den noodkreet aan. Voor hen staat vast dat deze nieuwe machtsontplooiing tegen hun vaderland gericht is. Daarom stellen zij verscheidene verdedigingsmiddelen voor. Het vooruitstrevend blad “De Post” raadt zelfs den keizer aan, nu een oorlog toch onvermijdelijk is (zoo beweert zij), hem maar dadelijk te verklaren, eer de vijand gereed weze. Tegenover dat geroep en geschreeuw blijft Rusland kalm. (...)Wat uit dit alles besluiten?
Dat Duitschland waarlijk op dit oogenblik den oorlog wenscht? Ofwel dat Rusland het moede is het zweerd in de scheede te laten rusten? Op eersten aanblik zou men een van beide uitleggingen kunnen aannemen. Nochtans, indien men de nieuwsberichten dieper doorgrondt, dan schijnt het wel dat al het geschrijf der Duitsche bladen enkel dient om het Duitsch volk den schrik in ‘t hart te jagen en alzoo nieuwe militaire lasten gemakkelijker op te dringen. Dit is maar eene persoonlijke meening, tot nog toe door niets bevestigd en wij betwisten niet dat eerstgenoemde uitleg de ware niet zij. In dat geval behoede ons God!”.
Op de rechtse foto herkennen we van links naar rechts: Jef Swijsen, ?, ?, Frans Vanhove (veldwachter), ?, ?, ?, Stin Theunissen, ?, Marie Theunissen. De hond hoort toe aan de familie Swijsen, schoenhandel op de markt. Zij stonden op de Vezer, nu de Guldensporenlaan, rechts van de huidige rijkswachtkazerne.
Foto Louis Strauven
1914-1918: Annalen van de zusters ursulinen in Herk-de-Stad
De zusters ursulinen hielden ook tijdens de oorlog een dagboek bij. Zij noteerden hun getuigenissen in 3 schriften die ze onder de "Annalen" opschreven. Met annalen, afgeleid van het Latijnse annus (= jaar) wordt een vorm van geschiedschrijving bedoeld waarbij gebeurtenissen chronologisch worden opgeschreven. Twee van de drie verslagen werden in het Frans geschreven, soms overlappen ze elkaar in datum. In bijgevoegde pdf "Annalen Klooster 1914-1918" werden de drie schriften waar nodig vertaald en chronologisch onder elkaar gemixt.
19 november 1918: twee Duitsers in Herk-de-Stad terechtgesteld
In de laatste dagen van de oorlog, in de laatste uren zelfs wanneer de Duitsers zich via Herk centrum terugtrekken, moeten twee Duitse soldaten in café/hotel De Zwaen op de Markt in Herk-de-Stad terechtstaan wegens diefstal in Scherpenheuvel. Zij worden schuldig bevonden en later in de huidige Harlaz geëxecuteerd. 19 november 1918 was voor Herk-de-Stad een zeer bewogen dag.
Artikel: Twee Duitsers in De Zwaen geëxecuteerd
Café/hotel De Zwaen, nu huis Alen
Plaats terechtstelling twee Duitsers in Harlaz
1919: Vragenlijst bisschop Martinus Hubertus Rutten voor de parochie Herk-de-Stad
Eind 1918 bracht Kardinaal Mercier een project op gang om via de bisschoppen een overzicht te krijgen van de Kerk tijdens WO I. Bisschop Martinus Hubertus Rutten was voor Luik en Limburg verantwoordelijk. De antwoorden die hij in april 1919 voor Limburg ontving, werden door de heren Karel Verhelst en Raf van Laere bewerkt en in 1997 in een 2 delig werk “De Eerste Wereldoorlog in Limburg – Verslagen Deel I en II” uitgegeven. Dank aan beide auteurs die hun toelating gaven om het gedeelte Herk-de-Stad over te nemen.
Vragenlijst voor de parochie Herk-de-Stad