Het Hof

Sommige domeinen waren persoonlijk van de graaf, andere domeinen behoorden toe aan andere heren zoals bv. het (St.-Amers)hof. Dit landelijke domein werd in 1109 door een graaf uit de Rijselstreek verkocht aan de abdij van Munsterbilzen. Het Hof heeft een belangrijke functie gehad op sociaal, economisch en rechterlijk vlak. Bovendien heeft het zijn stempel gedrukt op de morfologie en de vorming van de structuur van het centrum van Herk-de-Stad. 

Het Hof was een cijns- of laathof van oorsprong. Dit had een gelijkwaardig ontstaan als  de schepenhoven en ze wortelden eveneens in de oudere domaniale (1) organisaties.

Wanneer we de tekening van Remacle Leloup (Les Délices du Pays de Liège -1744) bekijken en interpreteren, zien we dat dit landelijke domein, dat zuidelijk van het centrum gesitueerd was, een aanzienlijke oppervlakte innam. De verdichting kon dus overal plaatsgrijpen, behalve hier. Het landelijke domein was in sterke mate medebepalend bij de geleidelijke vorming van de structuur.  Door de plotse afbraak van dit gebouw in 1947, de doorbreking van het bouwblok door de rechte Sint-Maartensstraat en de geleidelijke verkaveling, is het beeld de laatste jaren totaal veranderd. We zijn een voorname schakel met het verleden en één van de zingevers van het huidige stadje verloren (2).

Verkaveling

De 8-hoekige uitbouw zoals we die kennen van postkaarten met zijn trapgeveltjes, verdedigingstorentjes en kantelen werd in 1864 aan het Hof bijgebouwd en was naar het centrum gericht. Dit soort fantasietjes waren niet aan de achterzijde naar de Vezer toe te zien. De gevel zag er aan deze zijde meer landelijk uit: een witte muur met luiken aan de vensters. Een laatste vergroting aan het Hof gebeurde nog in 1903 toen 4 paters een kapel van een 30-tal meters aan de ZW-zijde van het Hof aanbouwden. Vermelden we nog dat het pand na de paters tot aan de Eerste Wereldoorlog door Franse religieuzen bewoond werd. Bij het uitbreken van de oorlog vluchtten zij uit angst naar Nederland.

In 1935 werd het deel van de Vezer op de hoek van de tegenwoordige Zoutbrugstraat met de Veearts Strauvenlaan gedempt. In deze hoek ving ook de verkaveling van het goed aan. Eerst 2 smalle percelen, zette de verkaveling zich in noordelijke richting verder tot aan de kruising van de huidige Hofstraat. Drie jaar later, in 1938, was dit zuidelijke stuk van de Zoutbrugstraat volledig volgebouwd met winkels en horeca. Aan de andere zijde bouwde men in dat jaar de hoekwinkel ‘Bij Blondine’, dit perceel op de hoek van de tegenwoordige Hof- en Ridderstraat lag al sinds de afbraak van enkele huizen sinds 1858 braak.

Na WO I stond het Hof geruime tijd leeg en werd het af en toe gebruikt door hulpbehoevende gezinnen. Het werd, vervallen, in 1948 afgebroken. Van het eens zo belangrijke ontmoetingscentrum op politiek, sociaal en economisch vlak bleven er enkel nog een paar postkaarten over. De grote lap grond werd verder verkaveld in de jaren 1948, 1949 en 1952. Samen met deze verkaveling werd de kapel afgebroken en kon men de Hofstraat in 1954 ook rechttrekken. Het grote, groene stuk land werd in 24 bouwpercelen opgesplitst. In 1955 werd er een stuk van een nieuwe weg aangelegd: de Nieuwstraat, thans de Sint-Maartensstraat die het grondstuk van ooit het Hof ongeveer in 2 gelijke delen sneed. Nadat de Veearts Strauvenlaan in 1963 geasfalteerd werd, werd in 1964 ook de Nieuwstraat doorgetrokken. Op deze manier kwam er een nieuwe verbinding naar het centrum van Herk tot stand.

Men maakte van de gelegenheid gebruik om de smalle straat die verder richting kerk liep te verbreden. Op de plaats waar ooit het Hof stond, staat nu de woning met de ronde muur aan de ene zijde en een Chinees restaurant aan de andere zijde.

Het kleine ‘bergje’ met wat struiken op, tegenover de gebouwen van Campus Amandina van de Sint-Martinusscholen (vroeger het T.A.I.) werd als laatste oriëntatiepunt van het Hof in 1972 door de bulldozer platgewalst.

Bewerking: André Smeets.

Bronnen: Herk-de-Stad, Historisch morfologische en typologische studie 1981-1982, Vanbrabant Hugo, Danny Windmolders.

Archief: Jos Leemans, André Smeets.