Jos Damien
Jos Damien: le peintre des rois
De volledige naam van de kunstenaar die wordt aangesproken met en die zijn wandtapijten en schilderijen ondertekent met Jos Damien, is Joseph François Ghislain Damien. Op 22 februari 1879 wordt hij in de Rue Dachelet te Noville-les-Bois geboren. Het dorpje is nu een deelgemeente van Fernelmont en telt 1300 zielen. Namen ligt 15 km zuidelijker. Zijn vader, Franz Damien, is in de Maasvallei gekend voor het schilderen van kruiswegen en het decoreren van timpanen in verscheidene kerken. Hij is ook een verdienstelijke portretschilder, vooral van de geestelijkheid: de kanunnik, de prelaat van de Abdij van ’t Park in Heverlee, Bisschop Rutten, Paus Leo XIII. Niet met de volle toestemming van zijn vader, treedt Jos. in zijn voetsporen. In 1899 begint hij zijn academische studies in Luik, vervolgens in Antwerpen en Parijs. In totaal beslaat zijn opleiding ongeveer 11 jaar tot de jaren 1910. Ondertussen neemt hij al opdrachten aan. Dat moet ook want op 7 september 1904 treedt hij in het huwelijk met de 22 jarige Maria Thiery, dochter van Eugène en Leonie Marguerite Fernande Jozephine Vandersmissen, geboren in Herk-de-Stad op 31 december 1854 en overleden op 11 februari 1930. Hoe die twee mekaar ontmoet hebben, zal duister blijven. Men zegt dat de pastoor van Halen, E.H. Van Venckenray, later deken van Herk, de twee aan mekaar gekoppeld heeft. Feit is dat E.H. Van Venckenray, een dag na het burgerlijk huwelijk in het stadhuis van Halen, het kerkelijk huwelijk op 8 september 1904 in zijn kerk in Halen inzegende. De biografie van Jos. Damien zegt dat de kunstenaar tot in 1911 in Halen bij zijn schoonouders is blijven wonen. Dit is niet correct. Na het huwelijk trekt het koppel naar het kasteel van Landwijk in Donk. Deze huisvesting is tijdelijk. Eugène Thiery, eigenaar van een bedrijf dat allerhande betonwaren produceert, laat aan de overzijde van zijn kasteeltje op de Diestersesteenweg 15 in Halen een nieuwe woning voor zijn dochter en schoonzoon bouwen. Tussen zijn studies in Antwerpen door wordt Jos. Damien ook nog vader. Op 23 juli 1905 wordt zijn dochter Madeleine in Donk geboren. Pastoor Alfons Geurts schrijft in zijn doopregister haar in als het veertiende kind dat dat jaar in Donk geboren wordt met haar volledige naam: Ghislena Josephina Ludovica Theresia Maria Hubertina Magdalena (Damien). Op 24 juli wordt ze er ook gedoopt. Zelf nog student, begint Jos. Damien in deze periode les te geven. Een van zijn eerste leerlingen is Charel Wellens (Lummen). Wanneer eind 1906 het huis klaar is, verhuist het gezin naar Halen. Hier wordt zijn zoon Paul José (1909-1986) geboren. Waarschijnlijk ziet hij meer mogelijkheden voor zijn metier in Hasselt waardoor hij op 24 november 1911 naar deze stad verhuist. Naast monumentale werken, o.a. in de Sint-Pieter-in-Bandenkerk in Halen en het Provincieraadhuis van Hasselt, begint hij zich toe te leggen op het portretteren van al wie naam had: politici, burgemeesters, generaals, magistraten, universiteitsprofessoren enz… In 1932 schildert hij het portret van de Herkse burgemeester Warnants. Hoogtepunt in zijn carrière is echter wanneer hij in 1930 hofschilder wordt, niet alleen in Laken maar ook in Luxemburg. Alle gekroonde hoofden en hun kinderen worden verscheidene keren op papier en doek vereeuwigd. Weggevoerd naar Kamp Munster in Duitsland tijdens WO I, verhuist hij bij aanvang van WO II naar Brussel. In de hoofdstad verhuist hij nog verscheidene keren. Hij blijft actief tot zijn laatste dagen. Hij sterft op 94-jarige leeftijd in Schaarbeek op 21/04/1973. Onnodig te zeggen dat hij tijdens zijn leven veel prijzen heeft gewonnen en tentoongesteld heeft in het binnenland maar ook in Parijs en Londen. Zijn werken kan je zien in het Stadsmus, vroeger het Stedelijk Museum Stellingwerff-Waerdenhof in Hasselt en ook meestal in de kerstperiode op tv wanneer koning Filip zijn kersttoespraak houdt. Het schilderij van koningin Astrid in groene avondjurk hangt dan pertinent rechts aan de muur.
André Smeets
Archieven: Jos Leemans, André Smeets, Karel Verhelst
Bronnen: Marie Wouters: Jos Damien ( 1879 -1973): Het vroege werk gekaderd, UGent, 1916-1917 blz. 11-13. Maurice Vanderhaegen: Halen een duik in ‘t verleden. 1900-1960 bewogen jaren, Halen 1998, blz. 64.