Nieuwe Molen
U-vormige watermolen op de Herk, gedateerd 1725 door middel van een gevelsteen op de zuidoostelijke woonhuisgevel. Merkwaardig complex, met de dwarse noordwestvleugel over de Herk gebouwd; gelegen in een landschap met vochtige beemden en populieraanplantingen, en door een weg met de straat verbonden. Restauratie is aan de gang. Woonhuis in de haakse noordoostvleugel; zes traveeën en anderhalve bouwlaag onder wolfsdak (kunstleien). Stijl- en regelwerk met witgekalkte lemen vullingen op een lage bakstenen stoel. Onderkelderde opkamer zichtbaar in de vijfde travee van de noordoostgevel; gepikte stijlen (zeven) hoekstijlschoor (laatste travee) en tussenstijlschoor (tweede travee, tegen de tweede ankerbalk); getraliede en oorspronkelijk beluikte vensters: een houten kruiskozijn met sponningbeloop, een groot en een klein bolkozijn met sponningbeloop; twee kleine venstertjes op de halve verdieping. De zuidwestgevel gaat gedeeltelijk schuil achter de noordoostelijke vleugel; drie zichtbare, gepikte stijlen; een groot getralied kruiskozijn met sponningbeloop, oorspronkelijk beluikt; kleine bovenvensters. Zuidoostelijke zijgevel met enkele kleinere vensters, de noorwestelijke zijgevel gedeeltelijk versteend en met gerestaureerde vensters. Haaks hierop aansluitend, de over de Herk gebouwde noordwestvleugel, met links het molenhuis en rechts een stal, elk twee traveeën; een brug verbindt de beide delen; gebogen zadeldak (Vlaamse pannen); stijl- en regelwerk met witgekalkte lemen vullingen op een bakstenen fundering. Het molenmechanisme is verdwenen. Ten zuidwesten, stal van vijf traveeën, qua volume zoals het woonhuis; de lemen vullingen werden hier grotendeels door bakstenen vervangen. Aangebouwde bakstenen travee onder lessenaarsdak tegen de zuidoostgevel.
Bron: Schlusmans F. met medewerking van Gyselinck J., Linters A., Wissels R., Buyle M. & De Graeve M.-Ch. 1981: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Hasselt, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 6N2 (He-Z), Brussel - Gent.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum tekst: 1981
Aanvullende informatie
Een kasseiweg verbindt het complex met de straat. De Nieuwe Molen werd opgericht aan weerszijden van de Herk in een landschap met beemden en populieraanplantingen, gelegen in agrarisch gebied met ecologisch belang. In de tuin zijn enkele hoogstamfruitbomen aangeplant. De wijdere omgeving bestaat in noordoostelijke richting langs de Nieuwmolenstraat uit onder meer laagstamfruitboomplantages en aardbeienplantages, in zuidoostelijke en in noord- en zuidwestelijke richting uit weilanden met lichte bebossing. Verschillende kleine waterlopen en beken doorkruisen het landschap, zoals de Oude Herk en de Rijsbeek.
- HOLEMANS H. & SMET W. 1985:Limburgse watermolens. Kadastergegevens: 1844-1980, Kinrooi.
- VAN DOORSELAER B. 1996: Met de stroom mee of tegen de wind in? Molens in Limburg, Borgloon/Rijkel.
Elsen, Liedewij (13-05-2016 )