Galgemolen
De Galge(n)molen is een korenmolen die aanvankelijk op grondgebied Berbroek stond. Ze werd rond 1800 gebouwd aan de Grotestraat, dichtbij de gerechtslinde waar ook de galgen stonden opgesteld en waarnaar de naam verwijst. Het is een achthoekige bovenkruier, wat wil zeggen dat enkel de kap waarop de wieken bevestigd zijn, kan ronddraaien. Tegenover de kap is het wiekenkruis voorzien van een zogenaamde ‘staart’ die toelaat dat de molenaar de wieken op de wind kan draaien. Petrus Degeling en Karolina Vandebroek waren destijds de eigenaars. Toen molenaar Petrus stierf, bleef zijn vrouw achter met 6 dochters. Reden om de molen te verkopen. In 1833 werd de molen gekocht door Michael (roepnaam Machiel) Van Grootel-Beukers, een Nederlandse deserteur uit de Tiendaagse veldtocht[1]. Machiel kon de molen wel kopen maar niet de omliggende grond om er een woning op te bouwen. Dat kon hij wel op het grondgebied Schulen, enkele honderden meters verder. Hij bouwde er een huis voor zijn gezin en rolde in 1851 de molen op boomstammen naar de nieuwe standplaats naast zijn huis. Dit immense karwei nam verscheidene dagen in beslag. Eerst werd er een molenwiek beschadigd, nadien kwam de molen ook vast te zitten en was er geen beweging in te krijgen. Mensen zeggen dat de molenaar zich dan is gaan ‘bezinnen’ in de kleine afspanning schuin tegenover zijn grond in de Grotestraat. Na zijn roes uitgeslapen te hebben, wist hij wat het probleem was. Door het verrollen van de zware molen waren de boomstammen niet meer rond maar afgeplat. Nieuwe boomstammen werden aangevoerd en de molen kon verder naar de nieuwe standplaats worden gerold. Volgens de overlevering zou het gefeest dat daarop volgde Machiel het leven hebben gekost. Maar laten we Martha en Gène Rodiers, de kinderen van de molenaar aan het woord. Martha Rodiers (°Schulen 24/12/1893 - +Herk-de-Stad 29/02/1980) en Gêne Rodiers (°Schulen 17/02/1883 – + Schulen 08/03/1981) waren de kinderen van Joannes Rodiers (06/07/1839 - ) en van Maria Vangrootel (° Schulen 24/12/1854 - ). Maria was de dochter van Machiel Vangrootel
Het verhaal van Martha en Gène:
Even nadat België onafhankelijk werd, is Machiel Vangrootel, mijn grootvader langs moeders zijde, naar België gekomen. Hij was een Nederlander. De vader van Machiel, mijn overgrootvader, was er een bekende dierenhandelaar. Toen hij 20 jaar werd, moest hij naar het leger. In die tijd moesten de soldaten uit Nederland naar Nederlands-Indië en zijn vader had schrik dat zijn zoon niet meer uit Indië zou terugkeren. De vader van Machiel kwam toen op het idee om Machiel over de grens naar België te smokkelen en in Nederland zou men doen alsof hij zichzelf in de Maas verdronken had. De soldatenklederen en het geweer werden aan de kant van de Maas gelegd en Machiel werd tussen de koeien en andere dieren in over de grens gesmokkeld. De Nederlandse overheid trapte in het verhaal en noteerde in de boeken dat het lijk van Machiel nooit werd teruggevonden. Met het geld dat hij van zijn vader had gekregen, kocht hij de Galgemolen in Berbroek waar hij een meisje leerde kennen en ermee huwde. Ze kregen twee kinderen. Zijn grote droom was om langs de molen ook een huis te bouwen maar dat ging niet. De vorige eigenaar van de molen wou de grond erlangs niet verkopen. Maar de grootvader van Gène was geen dommerik, hij kocht een stuk grond 100 meter verder. Hij zou de molen naar Schulens grondgebied verplaatsen. In de molen werd al jaren het graan voor de stokerij van Schulen gemalen en in 1852 heeft al het werkvolk van die stokerij Machiel geholpen om de molen op houten rollen te verplaatsen naar de grond die Machiel er gekocht had. En zo kwam de molen die eerst op Berbroeks grondgebied had gestaan naar Schulen. Toen de molen verplaatst was, heeft Machiel het werkvolk getrakteerd met jenever. Zelf heeft hij er geen gedronken maar gezopen met als gevolg dat hij er een korte tijd later aan gestorven is. Na zijn overlijden erfde Marja de molen. Zij huwde met Joannes Rodiers, onze vader. Onze vader werd de nieuwe molenaar. Na zijn dood ging de molen over naar Theodoor Rodiers, de broer van Martha en Gène die ze ‘de Zwarte’ noemden. Tot hier het verhaal van Martha en Gène. In 1954 braken de wieken en verkocht Theodoor Rodiers de molen aan Bokrijk waar ze in het Provinciaal Domein weer werd opgebouwd in het Haspengouws gedeelte. In 2018 werd de molen opnieuw gerestaureerd. er werden weer wieken geplaatst. Op de kruising van de Lindestraat en de Grotestraat in Berbroek herinnert een houten schaalmodel van de molen voorbijgangers aan het lokaal economisch en historisch belang van de Galgemolen. Weleer stond ze aan de overzijde van de straat voor het voetbalveld.
Bron: Uit: “Groot – Herk voor de Groote Oorlog 1900 – 1913. Herinneringen kleuren ons verleden”. Uitgave van De Geschiedkundige Kring Groot Herk 2006. De tekst hiervan werd oorspronkelijk in het dialect geschreven. Deze tekst met extra foto’s vindt u hier.